سهم اقشار کم‌درآمد از مصرف این کالا بیش از سایر گروه‌های درآمدی جامعه بوده و به تبع آن هرگونه نوسان قیمت و عرضه این کالا بر زندگی این گروه که دولت خود را موظف به حمایت از آن می‌داند به شکلی مستقیم تأثیر می‌گذارد.
شاید بتوان گفت اهمیت این ماده غذایی یکی از دلایل تأکید سیاست‌گذاران بر خودکفایی در تولید گندم، خرید تضمینی و حمایت همه جانبه از تولید‌کنندگان این کالا بوده به شکلی که به اعتقاد برخی منتقدان این روند موجب کاهش سطح زیرکشت و تأثیر منفی بر تولید برخی دیگر محصولات مانند پنبه، جو و... شده است.
با این روند به‌نظر می‌رسد نظارت مستمر بر تولید و توزیع نان امری اجتناب‌‌ناپذیر بوده و ضروری است دستگاه‌های متولی امر، بازار این کالا را از هرگونه نوسان کمی، کیفی و افزایش بی‌رویه قیمت‌ها حفظ کنند.اما وضعیت کنونی نان در کشور بیانگر واقعیت‌های دیگری است.
وضعیت سنتی تولید و عرضه نان موجب شد تا از چند سال پیش طرح محوری ساماندهی گندم، آرد و نان در کشور‌مان مورد توجه قرار گرفته و به‌عنوان راهکار اصلی ساماندهی این کالای راهبردی مورد توجه دست‌اندکاران قرار گیرد.
در چارچوب این طرح مجموع زنجیره تولید و عرضه نان از مرحله تولید گندم تا مرحله پخت و توزیع تحت پوشش قرار گرفته و از ضایعات این کالا نیز کاسته می‌شود.
با اتکاء به این طرح بود که وزیر بازرگانی از طرح 4 مرحله‌ای این وزارتخانه برای ساماندهی وضعیت تولید و عرضه نان در کشور خبر داد و تولید نان صنعتی را به‌عنوان راهکار اصلی خارج شدن این کالا از وضعیت کنونی قلمداد کرد.
خرید تضمینی، پرداخت نقدی وجه خرید، ایجاد ظرفیت‌های لازم برای ذخیره‌سازی این کالا، نظارت بر تولید و عرضه آرد و تغییر شیوه تولید این کالا از سنتی به صنعتی راهکاری است که در چارچوب این سیاست دنبال شده است.
با این وجود تولید نان صنعتی به‌عنوان اصلی‌ترین حلقه تولید نان در کشور هنوز به شکلی اجرایی و کارآمد مورد توجه قرار نگرفته و با وجود ارائه تسهیلات و حمایت‌های دولت از این شیوه تولید نان، هنوز تولید نان صنعتی سهمی کمتر از 10 درصد در تأمین نیاز کشور به این کالا را دارد و با این روند به‌نظر نمی‌رسد با توجه به فرهنگ مصرف و بهره‌نگرفتن از توانمندی‌های نانوایان سنتی در تولید نان صنعتی، این شیوه در آینده‌ای نزدیک قادر به تأمین نیاز مردم به تولید نان باشد.
این در حالی است که وزارت بازرگانی همواره رفع مشکلات کمی و کیفی نان را به تغییر روش تولید این کالا از سنتی به صنعتی وعده داده و نظارت‌های اعمال شده بر تولید و عرضه این کالا نیز از کارآمدی لازم برخوردار نبوده است.
زیان مصرف‌کنندگان
با این شرایط و مطابق روال معمول در بسیاری از کالاها که فرآیند تولید و عرضه آنها با برخی تحولات مواجه می‌شود، مصرف‌کنندگان زیان ناشی از ناکار‌آمدی یا تأخیر در اجرای طرح‌های بهبود تولید و عرضه این کالاها را پرداخت می‌‌کنند.
در مورد نان موضوع وقتی شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد که تأمین آرد مورد نیاز نانوایی‌ها به دو قیمت آزاد و دولتی پیش‌بینی شده و این امر خود زمینه تخلف عرضه‌کنندگان را فراهم کرده است.
از سوی دیگر با افزایش نیافتن قیمت نان در سال‌های اخیر گرچه برخی هزینه‌های تولید این کالا مانند تأمین انرژی و آرد با افزایش قیمتی همراه نبوده اما به‌دلیل افزایش سایر هزینه‌های تولید مانند دستمزد که سهم بیشتری در قیمت تمام‌شده نان دارد، حتی عرضه‌کنندگان نان با سهمیه آرد دولتی نیز با کاهش کمی و کیفی نان تلاش کرده تا به نحوی افزایش هزینه تمام شده تولید این کالا را جبران کنند.
اخیراً با بارش برف و مشکلات پیش‌آمده در تأمین سوخت مورد نیاز تولید نان در برخی استان‌های کشور زمینه تخلف بیشتر نانوایان فراهم شده و باز هم مطابق روال موجود در نابسامانی قیمت هر کالایی دستگاه‌های متولی تنظیم بازار نان برخورد تعزیراتی با متخلفین را به‌عنوان راهکار نهایی حل مشکل مورد توجه قرار داده‌اند.
وزارت بازرگانی پس از نوسان اخیر قیمت نان با تشکیل کارگروه ویژه ساماندهی گندم، آرد و نان در تهران اعلام کرد تصمیم جدیدی درباره قیمت نان اتخاذ نشده و نانوایی‌ها ملزم به رعایت قیمت‌های مصوب هستند.
ثابت ماندن قیمت نان، افزایش هزینه و دستمزد‌های نانوایی‌ها به ویژه در تهران یکی از دلایل اصلی تشکیل این کارگروه عنوان شده و معاون هماهنگی و امور مجلس وزارت بازرگانی که ریاست این کارگروه را بر عهده دارد، می‌گوید: در حال حاضر فضای کارشناسی مطلوبی ایجاد شده البته باید پذیرفت که صنف نانوا با مشکلاتی چون افزایش هزینه و دستمزد مواجهند که یکی از اهداف اصلی این کارگروه نیز حل این مسائل است.
شجاع‌الدین بازرگانی همچنین با رد هرگونه تصمیم‌گیری درباره قیمت جدید نان در تهران یا سایر استان‌ها می‌افزاید: هیچ تصمیم‌گیری رسمی درباره افزایش قیمت نان انجام نشده است البته در شرایط فعلی به‌دلیل شرایط ویژه جوی مشکلاتی به وجود آمد که عده‌ای نیز با بهره‌گیری از این وضعیت تخلف‌هایی را مرتکب شده‌اند اما افزایش قیمت نان به شکل عمومی نبوده و فراگیر نیست البته با همکاری صنف نانوا جلوی تخلفات نیز گرفته خواهد شد.
مردم تخلفات را گزارش کنند
از سوی دیگر درخواست گزارش گرانفروشی نان برای مجازات متخلفین دوباره در شرایطی مطرح شده که پیش از این اقدامات شورای آرد ونان در تهران از کارآمدی لازم برای جلوگیری از کاهش کمیت و کیفیت این کالا و پیشگیری از افزایش قیمت‌ها برخوردار نبوده است.
با این حال با افزایش قیمت نان در روزهای اخیر توسط برخی نانوایی‌های تهران و شهرهای دیگر، بدون طی مراحل قانونی از مردم خواسته شده تا این تخلفات را به مراجع ذی‌ربط از جمله تعزیرات و اتحادیه نانوایان گزارش کنند.
اتحادیه نانوایان نیز با تکذیب هر گونه افزایش رسمی نرخ نان، افزایش غیررسمی قیمت این کالا را تخلف محسوب کرده وعلی نظری، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران با بیان این‌که هرگونه افزایش نرخ نان غیرقانونی است می‌گوید: با نانوایی‌هایی که به صورت خودسرانه اقدام به افزایش قیمت کرده‌اند برخورد می‌کنیم و هر جا هم که گرانفروشی مشاهده کردیم با آن برخورد شده است، برخی نانوایان سنتی در این روزها به جای استفاده از آردهای 75 ریالی که به صورت سهمیه در اختیارشان قرار می‌گیرد برای ارائه سرویس بیشتر به مردم از آردهای آزاد 450 ریالی استفاده کرده‌اند که همین باعث شده برخی از آنها قیمت‌هایشان را افزایش دهند که البته غیرقانونی است.
وی همچنین به تشکیل اکیپ‌های ویژه‌ای برای بررسی و رفع مشکلات نانوایی‌های تهران اشاره کرده و می‌گوید: نانوایی‌هایی که مشکلاتی مثل قطع گاز یا نرسیدن سهمیه به دستشان داشته باشند می‌توانند با این اکیپ‌ها تماس بگیرند تا سریعا برای رفع مشکلات‌شان اقدام شود. همچنین جایگزینی گازوئیل و رساندن آرد از جمله وظایف این اکیپ‌ها است و ذخیره آرد تهران در شرایط کنونی مناسب بوده و مشکلی از لحاظ تأمین آرد نانوایی‌ها نداریم.
با این وجود واقعیت‌های بازار نان بیانگر افزایش قیمت، کاهش کمیت و کیفیت نان بوده و معلوم نیست درخواست دستگاه‌های نظارتی از مردم برای گزارش تخلفات نانوایی‌ها در شرایطی که پیش از این برخوردهای نظارتی از کارآمدی لازم برخوردار نبوده تا چه حد قادر به رفع مشکلات کنونی است.
از سوی دیگر قیمت گذاری نان در استان‌ها فرایند دیگری داشته و قیمت این کالا در برخی از استان‌ها افزایش داشته است.
